تأثیرسرفکتانت و کود پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا(رقم DPX)در شرایط تنش رطوبتی

چکیده مقدمه: کودهای پتاسیمی علاوه بر اثری که بر افزایش عملکرد دانه دارد، موجب افزایش معنی‌دار غلظت یون پتاسیم برگ سویا نیز می‌شود. سرفکتانت‌ها مواد فعال سطحی هستند که به دلیل ساختمان شیمیایی چربی‌دوست و آب‌دوستی هم‌زمان در مولکول، دارای خواص فیزیکی و شیمیایی خاصی نظیر کاهش کشش سطحی دارند. سرفکتانت‌ها ممکن است با افزایش سرعت نفوذ آب در خاک‌های با سطح ویژه زیاد سرعت تبادل پتاسیم بین کلوئیدهای خاک و محلول خاک و قابلیت استفاده پتاسیم برای جذب گیاه و عملکرد محصولات را افزایش دهند. هدف از انجام این تحقیق تعیین و بررسی تأثیر سرفکتانت و پتاسیم بر مقدار عملکرد و اجزای عملکرد سویا در شرایط کم‌آبی بود. مواد و روش‌ها: این مطالعه در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به صورت اسپیلت پلات و در قالب طرح بلوک‌های کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کود پتاسیم در دو سطح با پتاسیم(3/108 کیلوگرم در هکتار پتاسیم خالص (معادل مصرف 208 کیلوگرم در هکتار کلرید پتاسیم)) و بدون مصرف پتاسیم به عنوان تیمار اصلی و سرفکتانت 1-2 پروپاندیول در 4 سطح شاهد (بدون مصرف سرفکتانت)، 2، 4 و 8 لیتر در هکتار به عنوان فاکتور فرعی بودند. رطوبت خاک در 3 مرحله در طی فصل رشد به ترتیب 143، 173 و 201 روز بعد از کاشت از دو عمق 8-0 و 16-8 سانتی‌متر اندازه‌گیری شده و مقاومت مکانیکی خاک نیز در 6 مرحله در طی فصل رشد به ترتیب 49، 69، 89، 109، 129 و 151 روز بعد از کاشت به‌وسیله دستگاه پنترومتر از عمق 5-0 سانتی‌متر اندازه‌گیری شد. عملکرد دانه و اجزای عملکرد در مرحله برداشت تعیین شد. نتایج: نتایج نشان داد که بیشترین درصد رطوبت خاک در غلظت 4 لیتر در هکتار سرفکتانت وجود داشت ولی مقادیر کمتر سرفکتانت به نسبت تأثیر کمتری روی مقدار رطوبت خاک نشان دادند. سطوح بالاتر سرفکتانت در تمامی مراحل اندازه‌گیری مقدار مقاومت مکانیکی خاک را کاهش داد که احتمالا به دلیل افزایش رطوبت در مجاری ریز خاک می‌باشد. عملکرد دانه و اجزای عملکرد سویا به طور معنی‌داری تحت تأثیر کود پتاسیم قرار گرفتند اما تأثیر سطوح سرفکتانت بر این صفات جزء عملکرد بیولوژیک (معنی‌دار در سطح 5 درصد) معنی‌دار نبود. سرفکتانت بدون کاربرد کود پتاسیم تأثیری معنی‌داری بر عملکرد نداشت ولی با استفاده از کود پتاسیم، کاربرد زیاد سرفکتانت موجب افزایش معنی‌دار عملکرد گردید. سرفکتانت با کاهش کشش سطحی و افزایش نفوذ آب داخل منافذ ریز، امکان ورود پتاسیم به‌داخل محلول خاک که محل توسعه ریشه است را بیشتر فراهم می‌کند. رطوبت بالای خاک با مصرف سرفکتانت نیز باعث افزایش رشد ریشه و جذب پتاسیم بالاخص با مصرف کود پتاسیم می‌شود. اثرات متقابل سرفکتانت و کود پتاسیم نشان می‌دهد که بیشترین میزان عملکرد دانه، وزن صد دانه، تعداد دانه در هر غلاف، تعداد شاخه‌های فرعی، شاخص برداشت، تعداد دانه در واحد سطح، عملکرد بیولوژیک و تراکم بوته در واحد سطح مربوط به تیمار پتاسیم با 4 لیتر بر هکتار سرفکتانت بوده و بیشترین مقدار ارتفاع بوته، تعداد گره در ساقه اصلی و تعداد غلاف در هر ساقه مربوط به تیمار پتاسیم با 8 لیتر بر هکتار سرفکتانت بوده‌است. نتیجه‌گیری: سرفکتانت با کاهش کشش سطحی سبب افزایش نفوذ آب داخل منافذ ریز و در نتیجه نگهداری آب در لایه‌های سطحی خاک شده که موجب مرطوب شدن خاک می‌شود. افزایش رطوبت خاک موجب کاهش مقاومت مکانیکی خاک در برابر رشد ریشه شده و به افزایش عملکرد سویا کمک می‌کند. کاربرد کود پتاسیم به همراه مصرف چهار لیتر بر هکتار سرفکتانت میزان عملکرد سویا را به‌طور معنی‌داری افزایش داده که احتمالا به دلیل جذب بیشتر پتاسیم به‌وسیله گیاه ‌است.